Δημοσίευση

Πίνακας 1: Δείκτες DESI και κατάταξη Κύπρου για έτη 2014 μέχρι 2022

Πίνακας 2: Υποκατηγορίες Δείκτη DESI και κατάταξη Κύπρου για έτη 2017 μέχρι 2022

Σημειώνεται ότι, οι Κύπριοι (άνδρες και γυναίκες) απόφοιτοι Πανεπιστημίων σε θέματα STEM (επιστήμη, τεχνολογία, μηχανική, μαθηματικά) είναι λιγότεροι σε σχέση με τους Ευρωπαίους. Οι Κύπριοι Άνδρες είναι στη θέση 26 από 27 και οι Κύπριες Γυναίκες στη θέση 21 από 27!

Περισσότερες πληροφορίες μπορεί να βρει κάποιος εδώ: https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/policies/desi-cyprus

Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ «Το Μέλλον της Εργασίας 2020», https://www3.weforum.org/docs/WEF_Future_of_Jobs_2020.pdf μέχρι το 2025 θα έχουν εξαφανιστεί πάνω από 75 εκατομμύρια θέσεις εργασίας, οι οποίες όμως θα αντικατασταθούν από 133 εκατομμύρια νέες θέσεις σε επαγγέλματα νέας γενιάς. Αυτό καθιστά την ψηφιακή μετάβαση της κυπριακής κοινωνίας απαραίτητη.  

Ψηφιακή Πυξίδα

Στις 9 Μαρτίου 2021, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε το όραμά της και τις προοπτικές για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της Ευρώπης έως το 2030 την Ψηφιακή Πυξίδα. Η Επιτροπή προτείνει την ψηφιακή πυξίδα για την ψηφιακή δεκαετία της ΕΕ η οποία διαμορφώνεται γύρω από τέσσερα κομβικά σημεία:

1. ψηφιακές δεξιότητες,
2. ψηφιακές υποδομές,
3. ψηφιοποίηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας,
4. ψηφιοποίηση της διακυβέρνησης.

Αυτές οι τέσσερις διαστάσεις επεκτείνονται τόσο στην οικονομία όσο και στην κοινωνία.

Οι βασικοί στρατηγικοί και ψηφιακοί στόχοι που έχουν καθοριστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο μέχρι το 2030, είναι οι ακόλουθοι:

1. Δεξιότητες
   1. Το 80% του πληθυσμού να διαθέτει βασικές ψηφιακές δεξιότητες. Το αντίστοιχο ποσοστό Κυπρίων για το 2022 ανέρχεται σε 45% ηλικίας 16 έως 74 ετών!!.
   2. Οι επαγγελματίες ψηφιακής τεχνολογίας με υψηλά προσόντα να ανέλθουν αριθμητικά στην ΕΕ στα 20 εκατομμύρια. Στην Κύπρο οι επαγγελματίες στο σύνολο των εργαζομένων ηλικίας 15-74 ετών και το συνολικό ποσοστό των πτυχιούχων ΤΠΕ, ανέρχεται μόλις στο 3,1% και 2,9% αντίστοιχα, με τις γυναίκες να αποτελούν μόλις το 18% του εργατικού δυναμικού που απασχολείται στον τομέα των ΤΠΕ.
2. Ασφαλείς και βιώσιμες ψηφιακές υποδομές
   1. Συνδεσιμότητα: Gigabit για όλους, 5G παντού
   2. Ημιαγωγοί αιχμής: διπλασιασμός του μεριδίου της ΕΕ στην παγκόσμια παραγωγή
   3. Δεδομένα - Υπολογιστικό νέφος και παρυφές: 10 000 κλιματικά ουδέτεροι κόμβοι υψηλής ασφάλειας
   4. Υπολογιστική: πρώτος υπολογιστής με κβαντική
3. Ψηφιακός μετασχηματισμός των επιχειρήσεων
   1. Υιοθέτηση τεχνολογιών: 75 % των εταιρειών της ΕΕ να χρησιμοποιούν υπολογιστικό νέφος/τεχνητή νοημοσύνη/μαζικά δεδομένα
   2. Φορείς καινοτομίας: να αυξηθούν οι επεκτεινόμενες επιχειρήσεις και η χρηματοδότηση με σκοπό τον διπλασιασμό των «μονόκερων» στην ΕΕ
   3. Χρήστες με καθυστέρηση: πάνω από 90 % των ΜΜΕ να επιτύχουν τουλάχιστον ένα στοιχειώδες επίπεδο ψηφιακής έντασης
4. Ψηφιοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών
   1. Κύριες δημόσιες υπηρεσίες: 100 % μέσω διαδικτύου
   2. Ηλεκτρονική υγεία 100 % των πολιτών που έχουν πρόσβαση σε ιατρικούς φακέλους
   3. Ψηφιακή ταυτότητα: το 80 % των πολιτών να χρησιμοποιούν ψηφιακή ταυτότητα

Κάθε κράτος μέλος θα συμβάλει στην επίτευξη του φιλόδοξου αυτού στόχου της ψηφιακής δεκαετίας από διαφορετικό σημείο εκκίνησης, το οποίο καθορίζεται από τους πόρους, τα συγκριτικά πλεονεκτήματα και άλλους σχετικούς παράγοντες, όπως το μέγεθος του πληθυσμού, η κλίμακα της οικονομίας και οι τομείς εξειδίκευσης. Για παράδειγμα, τα κράτη μέλη με μεγάλες οικονομίες ή μεγάλους πληθυσμούς θα πρέπει να καταγράφουν καλές επιδόσεις ώστε να μπορέσει η Ευρώπη στο σύνολό της να επιτύχει τους στόχους έως το 2030. Οι πρωτοπόροι στον ψηφιακό τομέα θα πρέπει να συνεχίσουν να σημειώνουν πρόοδο ώστε να ηγούνται της ψηφιοποίησης παγκοσμίως, ενώ οι προσπάθειες ψηφιοποίησης όλων των κρατών μελών θα καθοδηγούνται από τις οικονομικές και κοινωνικές ανάγκες τους.

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID, τα κράτη μέλη σημείωσαν πρόοδο στις προσπάθειές τους για ψηφιοποίηση, η κάλυψη ωστόσο των κενών (α) στις ψηφιακές δεξιότητες, (β) τον ψηφιακό μετασχηματισμό των ΜΜΕ και (γ) την ανάπτυξη προηγμένων δικτύων 5G εξακολουθεί να τους προξενεί δυσκολίες.

Ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, με περίπου 127 δισ. ευρώ που προορίζονται για μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις στον ψηφιακό τομέα, προσφέρει μια άνευ προηγουμένου ευκαιρία για την επιτάχυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού.

Η πρόταση της Επιτροπής για την πορεία προς την ψηφιακή δεκαετία, επί της οποίας συμφώνησαν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα κράτη μέλη της ΕΕ, θα διευκολύνει τη βαθύτερη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών και της ΕΕ ώστε να σημειωθεί πρόοδος σε όλες τις διαστάσεις που καλύπτονται από τον Δείκτη Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας. Η εν λόγω πρόταση παρέχει στα κράτη μέλη ένα πλαίσιο για την ανάληψη κοινών δεσμεύσεων και τη θέσπιση πολυκρατικών έργων που θα ενισχύσουν τη συλλογική ισχύ και ανθεκτικότητά τους στο παγκόσμιο πλαίσιο.

Ακόμη και πρωτοπόρες χώρες του DESI όπως η Φινλανδία, η Δανία, οι Κάτω Χώρες και η Σουηδία, βρίσκονται αντιμέτωπες με κενά σε βασικούς τομείς όπως (α) το επίπεδο υιοθέτησης προηγμένων ψηφιακών τεχνολογιών, (β) η τεχνητή νοημοσύνη και (γ) τα μαζικά δεδομένα, παραμένουν κάτω από το 30 % και απέχουν από τον στόχο του 75 % που έχει τεθεί στο πλαίσιο της ψηφιακής δεκαετίας 2030.

Η έλλειψη εξειδικευμένων δεξιοτήτων αποτελεί επίσης τροχοπέδη στις προσπάθειες της ΕΕ να επιτύχει τους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας. Ως εκ τούτου, απαιτούνται μαζικές προσπάθειες για την επανειδίκευση και την αναβάθμιση των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού.

Όσον αφορά την υιοθέτηση βασικών τεχνολογιών, κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid, οι επιχειρήσεις προώθησαν τη χρήση ψηφιακών λύσεων. Η χρήση του υπολογιστικού νέφους, για παράδειγμα, ανήλθε στο 34 %. Ωστόσο, η χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης και των μαζικών δεδομένων από τις επιχειρήσεις ανέρχεται μόλις στο 8 % και στο 14 % αντίστοιχα (στόχος: 75 % έως το 2030). Αυτές οι βασικές τεχνολογίες προσφέρουν τεράστιες δυνατότητες για σημαντική καινοτομία και βελτίωση της αποδοτικότητας, ιδίως μεταξύ των ΜΜΕ. Από την πλευρά τους, μόνο το 55 % των ΜΜΕ της ΕΕ έχουν τουλάχιστον ένα βασικό επίπεδο ψηφιοποίησης (στόχος: τουλάχιστον 90 % έως το 2030), κάτι που σημαίνει ότι σχεδόν οι μισές ΜΜΕ δεν αξιοποιούν τις ευκαιρίες που δημιουργεί η ψηφιακή τεχνολογία.

Η ΕΕ έχει διαθέσει σημαντικούς πόρους για τη στήριξη του ψηφιακού μετασχηματισμού. 127 δισ. ευρώ προορίζονται για μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις που σχετίζονται με τον ψηφιακό τομέα στα 25 εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που έχουν εγκριθεί μέχρι στιγμής από το Συμβούλιο. Πρόκειται για μια άνευ προηγουμένου ευκαιρία για την επιτάχυνση της ψηφιοποίησης, την αύξηση της ανθεκτικότητας της Ένωσης και τη μείωση των εξωτερικών εξαρτήσεων τόσο με μεταρρυθμίσεις όσο και με επενδύσεις. Τα κράτη μέλη διέθεσαν κατά μέσο όρο το 26 % των κονδυλίων του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΜΑΑ) για τον ψηφιακό μετασχηματισμό, ποσοστό μεγαλύτερο από το υποχρεωτικό όριο του 20 %. Τα κράτη μέλη που επέλεξαν να επενδύσουν πάνω από το 30 % των κονδυλίων του ΜΑΑ στην ψηφιακή τεχνολογία είναι η Αυστρία, η Γερμανία, το Λουξεμβούργο, η Ιρλανδία και η Λιθουανία.

Συμπεράσματα και Στόχοι

Κύπρος και ψηφιακός μετασχηματισμός

Με συνολικό προϋπολογισμό ύψους περίπου €1,2 δισ., το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Κύπρου (ΣΑΑ) μπορεί να υποστηρίξει την οικονομική ανάκαμψη, ενισχύοντας την ανθεκτικότητα και τον μετασχηματισμό της οικονομίας μέσω του ψηφιακού της μετασχηματισμού. Για τον σκοπό αυτό, το σχέδιο περιλαμβάνει σημαντικές επενδύσεις στην ψηφιοποίηση που υπερβαίνουν τον ψηφιακό στόχο του 20 %, φτάνοντας το 23 %, ύψους δηλαδή €282 εκατ.

Το σχέδιο αναπτύχθηκε γύρω από πέντε βασικούς άξονες πολιτικής και χωρίζεται σε υποκατηγορίες:

1. Δημόσια υγεία και πολιτική προστασία – διδάγματα από την πανδημία
2. Ταχεία μετάβαση σε μια Πράσινη οικονομία
3. Ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας (περιλαμβάνει την ηλεκτρονική δικαιοσύνη και τις έξυπνες πόλεις)
4. Προς μια ψηφιακή εποχή (€ 89,4 εκ. -100%)

              4.1. Αναβάθμιση υποδομής για συνδεσιμότητα (€53 εκ.-60%)

             4.2. Προαγωγή ηλεκτρονικής διακυβέρνησης (€36,4 εκ – 40%)

5. Απασχόληση, κοινωνική προστασία, εκπαίδευση και ανθρώπινο δυναμικό

Οι σημαντικότερες συνεισφορές στον 4^ο άξονα για την ψηφιακή μετάβαση προέρχονται από τις συνιστώσες για (α) την αναβάθμιση υποδομών για συνδεσιμότητα και (β) την προώθηση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης.

Κάτω από τον 3^ο άξονα υπάρχει ο εκσυγχρονισμός του δημόσιου τομέα και της τοπικής αυτοδιοίκησης, βελτίωση της αποτελεσματικότητας του δικαστικού συστήματος και καταπολέμηση της διαφθοράς καθώς και την ηλεκτρονική δικαιοσύνη και τις έξυπνες πόλεις.

Μέτρα που σχετίζονται με την ψηφιοποίηση περιλαμβάνονται σε όλες σχεδόν τις υπόλοιπες συνιστώσες: ψηφιακός μετασχηματισμός του εκπαιδευτικού συστήματος και ψηφιακές δεξιότητες, εκσυγχρονισμός και μεταρρύθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος, ψηφιοποίηση επιχειρήσεων, ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, ηλεκτρονική υγεία, , ευφυή συστήματα μεταφορών (ITS), βιώσιμες μεταφορές, έξυπνοι μετρητές, έξυπνα δίκτυα και διαχείριση υδάτων, έξυπνη και βιώσιμη διαχείριση των υδάτων.

Με βάση όλα τα πιο πάνω θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στα πιο κάτω:

Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση

1. Απλοποίηση και ανασχεδιασμός διαδικασιών, ώστε οι πολίτες να μπορούν να πραγματοποιούν πολλές από τις συναλλαγές ηλεκτρονικά, χωρίς την προσκόμιση αχρείαστων εγγράφων και εντύπων που το ίδιο το κράτος εκδίδει, από το σπίτι τους 365 ημέρες το χρόνο.
2. Αναβάθμιση της κεντρικής Πύλης του Κράτους, για τις ηλεκτρονικές συναλλαγές με τον πολίτη, αναβαθμισμένο με σύγχρονα εργαλεία , με ενιαίο “ Look and feel” διαθέσιμο 24 ώρες το 24ωρο.   
3. Χρήση υφιστάμενων μηχανογραφικών συστημάτων όπως της ΚΑΠ (Κεντρικής Αποθήκης Πληροφοριών) για αλληλοενημέρωση των πληροφοριακών συστημάτων του Κράτους.
4. Αναβάθμιση των πληροφοριακών συστημάτων του Δημόσιου Τομέα και στρατηγικές  επιχειρησιακής συνέχειας για όλα τα Υπουργεία και Τμήματα του Κράτους.
5. Να κατανοήσουν οι υπεύθυνοι Λειτουργοί ότι τα υφιστάμενα πληροφοριακά συστήματα ανήκουν στο Κράτος και κατ’ επέκταση στους πολίτες. Θα πρέπει να επιτρέπουν χωρίς χρονοβόρες διαδικασίες την σύνδεση με άλλα συστήματα. 

Δια Βίου Μάθηση μέσω του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας

Οι ψηφιακές δεξιότητες ευρείας βάσης συμβάλλουν καταλυτικά στην οικοδόμηση μιας κοινωνίας που μπορεί να εμπιστεύεται τα ψηφιακά προϊόντα και τις διαδικτυακές υπηρεσίες, να εντοπίζει την παραπληροφόρηση, να προστατεύεται από τις κυβερνοεπιθέσεις και τις διαδικτυακές απάτες και να επωφελείται πλήρως από τις δυνατότητες των ψηφιακών τεχνολογιών.

1. Οι Κύπριοι απόφοιτοι Πανεπιστημίων σε θέματα STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematic -επιστήμη, τεχνολογία, μηχανική, μαθηματικά-) είναι κατά πολύ λιγότεροι των ευρωπαίων (θέση 26 από 27). Οι Κύπριες απόφοιτες Πανεπιστημίων σε θέματα Πληροφορικής είναι στο 1,6% έναντι του 1,9% των Γυναικών στην ΕΕ (θέση 21 από 27). Προώθηση των ακαδημαϊκών σπουδών σε Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς (Υπουργείο Παιδείας, Σύμβουλοι Σπουδών, Πανεπιστήμια).
2. Προσπάθεια μείωσης του χάσματος που υπάρχει μεταξύ των αποφοίτων των Πανεπιστημίων σε ΤΠΕ και των αναγκών της αγοράς με εξειδικευμένες Καταρτίσεις, 
3. Ανάπτυξης της κουλτούρας, και κατάρτισης του ανθρώπινου δυναμικού σε θέματα Δια Βίου Μάθησης και συγκεκριμένα στις βασικές ψηφιακές δεξιότητες. Ψηφιακή Μεταρρύθμιση δεν μπορεί να υπάρξει με «ψηφιακά αναλφάβητους» Πολίτες. Οπόταν θα πρέπει με τα κονδύλια του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας να ενισχυθούν οι ψηφιακές δεξιοτήτων

(α) των Δημόσιων Υπαλλήλων ώστε να είναι σε θέση να ενισχύσουν την οικοδόμηση μιας ψηφιακής κοινωνίας από την Κυπριακή Ακαδημία Δημόσιας Διοίκησης,

(β) των Εργοδοτουμένων του Ιδιωτικού Τομέα καθώς και των Ανέργων από την Αρχή Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού (ΑνΑΔ).

(γ) διάφορων άλλων ομάδων πληθυσμού όπως Ηλικιωμένων από το ΚΕΠΑ.

(δ) των μαθητών με αλλαγή των αναλυτικών προγραμμάτων από το αρμόδιο Υπουργείο Παιδείας.

Η Εκπαίδευση θα πρέπει να είναι υβριδική από όλους τους Οργανισμούς, δηλαδή να δοθεί είτε με την φυσική παρουσία των Πολιτών, είτε εξ αποστάσεως είτε ως video on demand. Να δοθεί προτεραιότητα στο video on demand ώστε να είναι προσβάσιμες οι πληροφορίες 24/7.

1. Αύξηση της εμπιστοσύνης του Κοινού στις ηλεκτρονικές/ διαδικτυακές συναλλαγές και την ασφάλεια των προσωπικών δεδομένων. Θα πρέπει με προώθηση διαφημιστικών   κλιπ το κράτος να στηρίξει τις ηλεκτρονικές/ διαδικτυακές υπηρεσίες.     
2. Στήριξη της Αρχής Ψηφιακής Ασφάλειας (ΑΨΑ) για τη δυνατότητα διαχείρισης περιστατικών ηλεκτρονικών επιθέσεων. Υποστήριξη Υπουργείου Άμυνας από ΑΨΑ.

Υποδομές

1. Πλάνα Επιχειρησιακής Συνέχειας (Business Continuity) με βάση τα Πρότυπα ISO22301:2019. Άμεση δημιουργία Χώρου Ανάκαμψης των Υποδομών Πληροφορικής του Κράτους (Disaster Recovery Site).
2. Οπωσδήποτε εξασφάλιση προτύπου ISO270001 για ζητήματα ασφάλειας της Πληροφορίας.
3. Αναβάθμιση των υποδομών εντός της επικράτειας της Κύπρου με gigabit συνδέσεις καθώς και υποβρύχιων συνδέσεων μεταξύ Κύπρου και άλλων χωρών, για την περαιτέρω βελτίωση της συνδεσιμότητας.
4. Ψηφιακός μετασχηματισμός της εκπαίδευσης, ο οποίος πρέπει να περιλαμβάνει πέραν από τα θέματα πολιτικής και την αναβάθμιση των υποδομών και του εξοπλισμού των σχολικών μονάδων, τον εμπλουτισμό του αναλυτικού προγράμματος, την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών για την ενσωμάτωση σύγχρονων ψηφιακών μέσων στη διδασκαλία. Προώθηση για εξειδικευμένες ψηφιακές δεξιότητες  που αποτελούν πλέον προϋπόθεση για ποιοτικές θέσεις εργασίας και αντίστοιχες ανταμοιβές. Η εμπειρογνωμοσύνη αποτελεί κρίσιμο παράγοντα καινοτομίας σε μικρές χώρες όπως η Κύπρος, αυξάνει την παραγωγικότητα και την ευημερία.
5. Μέσω της Τεχνολογίας και του 5G να παρακολουθείτε η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας και νερού στα υποστατικά και να μην υπάρχει η ανάγκη φυσικής παρουσίας Λειτουργών ανά διμηνία.  Επίσης θα γίνεται  έγκαιρη ανίχνευση διαρροών νερού που σήμερα φτάνει μεταξύ 20-25%.

Δημήτρης Παντελή

Μέλος Γενικού Συμβουλίου ΕΤΕΚ